Ένα αόρατο νόμισμα

Το πρωτόκολλο του Κιότο, αρχικά υιοθετήθηκε το Δεκέμβριο του '97 στο Κιότο της Ιαπωνίας και η εφαρμογή του τέθηκε σε ισχύ το Φεβρουάριο του '05. 39 βιομηχανοποιημένες χώρες και η Ευρωπαϊκή Ένωση (αποκαλούμενες Μέρη του Παραρτήματος 1 - Annex 1 ) δεσμεύτηκαν να μειώσουν τα τέσσερα αέρια του θερμοκηπίου ( CO₂, CH4, N₂O, SF6) και δύο ομάδες αερίων (υδροφθοράνθρακες και υπερφθοράνθρακες) κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα τους το 1991. Η μη συμμόρφωση με αυτούς τους στόχους θα εχει συνέπειες για τις χώρες, οι οποίες θα κληθούν να πληρώσουν αυστηρά πρόστιμα.

Μέχρι το 2006 το πρωτόκολλο είχαν επικυρώσει 162 Μέρη που αντιπροσωπεύουν το 61,6% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂ ενώ οι ΗΠΑ που δεν σκοπεύουν να συμμετάσχουν παράγουν το 36,1%.

Εικ. Με πράσινο απεικονίζονται οι χώρες που έχουν ενταχθεί στο Παράρτημα 1, με γκρί όσες είναι αβέβαιες ακόμα και με κόκκινο αυτές που δεν σκοπεύουν.

Το πρωτόκολλο προβλέπει τρεις ''ευέλικτους'' μηχανισμούς για να βοηθήσει τις χώρες να επιτεύξουν τον στόχο. Μια σύντομη περιγραφή τους :

1. Η Εμπορία Εκπομπών (Emissions Trading/ET)

Σύμφωνα με αυτό το σύστημα σε κάθε βιομηχανικό τομέα μιας χώρας (τσιμεντοβιομηχανιές, κατακευαστές ηλεκτρονικών, βιομηχανίες χαρτιού κλπ.) αντιστοιχεί-πιστώνεται μια ορισμένη ποσότητα παραγωγής CO₂ κάθε χρόνο. Η ποσότητα αυτή μοιράζεται μεταξύ των εταιριών του κάθε τομέα, μετράται σε τόνους CO₂ και κάθε τόνος αντιστοιχεί σε 1 δικαίωμα (έτσι π.χ. μια εταιρία που έχει δικαιώματα 100.000, μπορεί να παράξει μέχρι 100.000 τόνους CO₂ το χρόνο). Τα δικαιώματα υπολογίζονται από μια κεντρική αρχή βάση πολλών παραμέτρων (μέγεθος, τομέας, τζίρος εταιρίας κλπ.)

--> Εάν στο τέλος του χρόνου οι εκπομπές της εταιρίας είναι μικρότερες απο το προβλεπόμενο (π.χ. 90.000 από το όριο των 100.000 τόνων ), τότε μπορεί μέσω να του συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων να πουλήσει την περίσσειας της (10.000 tCO₂) στην αγορά, με συγκεκριμένη τιμή ανα τόνο CO₂ (π.χ. 8 €/ tCO₂ ). Με τον τρόπο αυτό γίνεται σημαντική απόσβεση του κόστους της αντιρρυπαντικής τεχνολογίας που έχει ξοδέψει η εταιρία και μελλοντικά μπορεί να αποφέρει και κέρδος.

--> Εάν όμως στο τέλος του χρόνου οι εκπομπές υπερβαίνουν το προβλεπόμενο όριο τότε η εταιρία έχει δύο επιλογές :

(α) να αγοράσει δικαιώματα από την αγορά για κάθε τόνο CO₂ που παρήγαγε πάνω από το όριο. Τα δικαιώματα που αγοράζει αντιπροσωπεύουν μείωση εκπομπών, ακόμη και αν η εταιρία δεν μειώνει τις εκπομπές της η ίδια

(β) να επενδύσει σε αντιρρυπαντική τεχνολογία που θα της οδηγήσει στην μείωση εκπομπών κατά το προβλεπόμενο όριο (ή και παραπάνω).

Παρ' όλο που μπορεί να φαίνεται προφανής η επένδυση σε μια τεχνολογία, πρέπει να ληφθεί υπόψην οτι το κόστος της αντιρρυπαντικής τεχνολογίας που χρειάζεται μια εταιρία (ανάλογα με το είδος της) μπορεί να είναι υπερβολικά υψηλό για τον προυπολογισμό της και η συμφέρουσα λύση να είναι η αγορά δικαιωμάτων.

Με τον τρόπο αυτό υπάρχει αμοιβαίο όφελος, τόσο για την εταιρία που πουλάει την περίσσεια των εκπομπών και αποσβένει τα έξοδα της τεχνολογίας, όσο και για την εταιρία που αγοράζει τα δικαιώματα επιλέγοντας την οικονομικότερη λύση. Ακριβώς αυτή η ευελιξία του συστήματος καθιστά την Εμπορία Εκπομπών τον πλέον αποδοτικό τρόπο όσον αφορά στο κόστος για την επίτευξη δεδομένου περιβαλλοντικού στόχου.

2. Η από Κοινού Εφαρμογή (Joint Implementation/JI)

Σύμφωνα με αυτό τον μηχανισμό, μια χώρα μπορεί να επενδύσει σε προγράμματα μείωσης των εκπομπών σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του Παραρτήματος 1 ως εναλλακτική επιλογή για την μείωση των εγχώριων εκπομπών της. Η επένδυση για μείωση των εκπομπών σε μια ''χώρα με μεταβατική οικονομία'' είναι μερικές φορές πολύ φθηνότερη σε σχέση με μια εγχώρια μείωση και μπορεί να περιλαμβάνει π.χ. την αντικατάσταση ενός ηλεκτρικού εργοστασίου άνθρακα με ένα αποδοτικότερο. Η χώρα πιστώνεται την μείωση των εκπομπών που οφείλεται στην επένδυση της, προσεγγίζοντας ευκολότερα τον στόχο του Κιότο που έχει δεσμευτεί να φτάσει.

3. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism/CDM)

Λειτουργεί όπως και η από Κοινού Εφαρμογή (JI) μόνο που εφαρμόζεται από μια χώρα του Παραρτήματος 1 σε αναπτυσσόμενες χώρες που δεν ανήκουν στο Παράρτημα 1. Με τον τρόπο αυτό προωθείται η ''καθαρή'' ανάπτυξη των χωρών αυτών και το κέρδος σε εκπομπές αφαιρείται από τις εγχώριες εκπομπές της επενδύτριας χώρας.

Φυσικά υπάρχουν και οι επικριτές του συστήματος που υποστηρίζουν οτι με την ευελιξία που παρέχεται από το Κιότο δεν προωθείται η ουσιαστική μακροπρόθεσμη αλλαγή αφού οι μεγάλες βιομηχανίες υπεκφεύγουν με βραχυπρόθεσμες φθηνές επενδύσεις.

Δεδομένη όμως θεωρούν πλέον την οικολογική ευαισθησία?